Пыр кежлö коляс сьöлöманым

Аслам киын ме кута нималана морт — Советской Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев йылысь казьтылӧм, кодӧс гижӧма рочӧн Анна внучкаыс. Чужлӧма Сöветскöй Союзса Герой Кулӧмдін районса Немдін сиктын. Тайӧ мортыс — менам батьлӧн дядь, коді томӧн мунӧма война вылӧ да ловйӧн воӧма гортас, вӧлӧма ядернӧй физика юкӧнын туялысьӧн, воӧдчӧма кандидатӧдз, а аслас семьялы сійӧ вӧлӧма медматысса ёртӧн да отсӧг вылӧ пыр воысьӧн… Уна бур кывйӧн позьӧ казьтыштны Георгий Фёдоровичӧс. Ме сійӧс некымынысь аддзывлі, вит- сизим арӧса на вӧлі, кор сійӧ воліс чужан сиктӧ да оліс миянын. Латшкыдик тушаа, но зумыд восьласа, абу ёна сёрниа, но унатор вӧчны кужысь мужичӧй. Сыкӧд меным вӧлі зэв интересно сёрнитны, кӧть эськӧ роч кывнад лёка на верми висьтасьны.

Победа лун пасйигӧн меным окота казьтыштны тайӧ шань да бур сьӧлӧма мортсӧ. Зэв нимкодь, мый менам семьяын эм нималана морт, кодӧс тӧдӧны оз сӧмын Комиын, но и Россияын да весиг суйӧр сайын. Со мый гижӧма Анна Яковлева внучкаыс:

«1997 вося апрель 30 лунӧ Москваса Бурденко нима госпитальын кувсис Георгий Фёдорович Тимушев, Советской Союзса Герой. Операция вӧчан пызан вылас. Весиг ас садяс сійӧ эз волы. Гуалӧма сійӧс Москваса Троекуровскӧй кладбище вылын.

Кодлыкӧ Георгий Фёдорович вӧлі матысса ёртӧн, кодлыкӧ — командирӧн, том туялысьяслы — веськӧдлысьӧн, ёртӧн, туйдысьӧн. А меным — дедӧн, кодкӧд ме чужӧмсянь олі вит во чӧж ӧтлаын.

Дедуш унатӧ некор эз сёрнитлы. Та вӧсна сылысь ошкöмсö ми Маша воча чойкӧд виччысьӧмӧн-виччысим. А ошкыштас кӧ вӧлі, ёна и радлім. Быд во, гожӧмъяснас, ми ветлывлім сыкӧд радейтана грездӧ, коді меститчӧма Москвасянь 200 километр сайын. Керканым вӧркӧд орччӧн. Тані ми дедушкӧд да воча чойкӧд олім гожӧмбыд. Дед миянӧс уджтӧгыд эз видз, велӧдіс быдторсӧ вӧчны. Пыр вӧлі шуӧ, оз ков пӧ дышӧдчыны. Талун кӧ оз артмы, аски кежлӧ коль заводитӧмтортӧ. Кужис сійӧ быд мытшӧд серамвыв лэптыны. Та вӧсна сійӧс ёна радейтлісны матыссаясыс.

Дед йылысь ме унатор тӧдмалі сылӧн кувсьӧм бӧрас нин небӧгъясысь: «Школа патриотизма и мужества», «Военно-патриотическое воспитание студентов», «Воспитанники Московского университета – Герои Советского Союза», «Во имя жизни» да уна мукӧдысь. Сылӧн подвиг йылысь, война кадся олӧм йылысь, туялан удж йылысь лэдзӧма уна гижӧд-статья, кодъяс восьтісны менсьым дедушӧс мӧд боксянь…»

Георгий Фёдорович Тимушев чужлӧма 1922 вося сентябр 10 лунӧ Кулӧмдін районса Немдін сиктын. Сылӧн батьыс, Фёдор Егорович, вӧлӧма сиктса фельдшерӧн. Батьыс унатор гӧгӧрволӧма медицина юкӧнын, та вӧсна бурдӧдлӧма сиктса йӧзӧс быд сикас висьӧмсьыс. Мужичӧйӧс пыдди пуктылӧмаӧсь ӧти сиктсаясыд, бурдӧдчыны сы дорӧ волывлӧмаӧсь и орчча сикт-грездын олысьяс. Георгий сиктса школа помалӧм бӧрын пырӧма велӧдчыны Коми пединститутлӧн физико-математической факультетӧ. Том морт велӧдчӧма мӧд курсын, кор заводитчӧма война. Мӧд луннас нин Георгий вӧлӧма горвоенкоматын да вӧзйысьӧма мунны фронт вылӧ. Тӧлысь джын мысти фронт пыдди Георгийӧс мӧдӧдӧмаӧсь Архангельскса военно-инженерной училищеӧ велӧдчыны. Курсъяс эштӧм бӧрын том морт сапёрной взводлӧн командирӧн нин мунӧма фронт вылӧ.

Украинаса Михайловка сиктын колана ногӧн боевой операция нуӧдӧм бӧрын Георгийлы сетӧмаӧсь «За отвагу» медводдза боевой награда. Некымын тӧлысь мысти нин морӧс вылас ӧшалӧма Красная Звезда орден, кодӧс сетӧмаӧсь Днепр ю форсируйтӧмысь. 1942-1944 воясын Георгий Тимушев воюйтӧма Харьков дорын, участвуйтӧма Сталинградской тышын. Мӧд Украинскöй фронтса войскакӧд тышкасьӧма Курской Дуга вылын, мунӧма Ясско-Кишинёвскӧй операция. Операция дырйи колӧма вуджны Румынияса Текуч кар бердса Серет нима ю, кӧні «юрнуӧдӧмаӧсь» фашистъяс. Унджык вуджанінсӧ фашистъясыд вӧлӧм взорвитӧмаӧсь нин. А кодъяс вӧлӧмаӧсь, найӧс бура видзӧмаӧсь, дасьтӧмаӧсь взрывчаткаяс. Миян войска водзын сулалӧма мог — вуджны мӧдар берегӧ да вӧтлыны кӧрт туй (железнодорожной) да машина туй (шоссейнӧй) вуджанінъяс дорысь фашистъясӧс. Разведкаӧ мӧдӧдӧмаӧсь Г. Тимушевлысь взводсӧ. Фашистскöй пуляяслӧн лэбалӧм улын лейтенант Тимушев медводдзаяс лыдын атакуйтöма вӧрӧгӧс да сапёръяскӧд ӧтув мынтӧдӧма вуджанінъяссӧ. Тайӧ операция бӧрас миян войска мытшӧдъястӧг мӧдӧдчӧмаӧсь водзӧ. Том морт вӧчис ассьыс уджсӧ, а буретш тайӧ подвигсьыс 1945 вося март 24 лунӧ СССР-са президиумлӧн Верховной Сӧветса индӧд серти Георгий Тимушевлы сетӧмаӧсь Советской Союзса Геройлысь ним, Ленин нима орден да «Золотая Звезда» медаль.

Румыния бӧрын лейтенант Г. Тимушев воюйтӧма Венгрияын. Сэні сійӧс кыкысь ранитлӧмаӧсь. Ӧтчыдысьсӧ кокниа, а мӧд ранитчылӧм бӧрас куйлӧма весиг госпитальын. Война помасьтӧдз пара тӧлысьӧн водз Георгий Тимушевӧс демобилизуйтӧмаӧсь.

1945 вося сентябр тӧлысьын нин том морт пырӧма Москваса канму университетлӧн физической факультетлӧн 2 курс вылӧ. Сійӧс помалӧм бӧрын велӧдчӧма аспирантураын да дорйӧма кандидатлысь диссертация. 50-öд воясын сiйöс бöрйылöмаöсь СССР-са Верховнöй Сӧветӧ депутатӧн, кӧні зільӧма матӧ кызь во. 1968 восянь матӧ кык во уджалӧма Кубаын Гаванаса университетын, паныдасьлӧма Фидель Кастрокӧд, сы бӧрын кык во Монголияын.

Бӧрынджык нин Георгий Тимушев уджалӧма МГУ-са НИИЯФ-ын атомной физика юкӧнын старшöй научнöй сотрудникӧн, нуӧдӧма туялӧмъяс, уджалӧма студентъяскӧд. Пенсия вылас петӧм бӧрын абу эновтчӧма общественной уджысь, вӧлӧма МГУ-са ветеранъяслӧн сӧветын веськӧдлысьӧс вежысьӧн.

1975 вося май 6 лунӧ, Победа лунсянь 30 во тыригкежлӧ, Воробьёвы горы вылын меститчӧм I Гуманитарнöй корпус водзын ӧзтӧмаӧсь Куслытӧм би. Бронетранспортёр вылын биа факел вайӧмсӧ дӧверитӧмаӧсь Георгий Фёдорович Тимушевлы.

«Олігас на дедуш некор ки кресталӧмӧн эз пукавлы. Аслас жырйын сійӧ пыр пукавліс пызан сайын да мыйкӧ гижис. Вӧлӧмкӧ, сійӧ нуӧдӧма дневник, кӧні быд лун пасйылӧма медводз поводдя йылысь, а сэсся нин талунъя ичӧтик вермӧмъяс йылысь. Дневникас жӧ гижӧма статьяяс, критическöй заметкаяс да уна мукöдтор. Дедуш пыр шулывлiс, мый быд мортлы колӧ уджавны аслас терпение вылын. Ыджыд вермӧмъяс колӧ кужны виччысьны да такӧд йитӧдын пыр мыйкӧ водзӧ вӧчны. Дед некор эз ошйысьлы, эз радейтлы ас йывсьыс висьтасьны, норасьны висьӧмъяс вылас. Но сэк жӧ Енмӧс моз видзис фотографияяс, чолӧмалӧмъяс, открыткаяс, почёт грамотаяс, аттьӧалана кывъяс да с.в. Уна фото вылын дед снимайтчӧма нималана йӧзкӧд: маршал Коневкӧд, Попович да Береговой космонавтъяскӧд, нӧшта мукӧдкӧд. Сьӧлӧмсӧ дедуш бурмӧдліс кыйсьӧмӧн да вӧралӧмӧн. Аддзывліс кад дзоньтавны ичӧтик грездса керкасӧ, бергӧдліс и ывлавывса уджъяс…»

Георгий Фёдоровичлӧн гӧтырыс — Антонина Николаевна. Найӧ тӧдмасьлӧмаӧсь война вылын да нэмсӧ олісны ӧтлаын. Быдтісны ныла-пиаӧс. Физика предмет кыкнан челядьныслӧн –  медрадейтана. Алексей пиыс талун физико-математической наукаясса доктор. Светлана помавлӧма МГУ-са физической факультет жӧ. Георгий Тимушевлӧн талун нёль внук, вит правнук. Сылӧн кувсьӧм бӧрас Немдін сиктса шӧр уличалы сетісны сылысь нимсӧ. Чужан керка вылас тувъялӧма памятнöй пӧв.

Татшӧм сюсь, повтӧм, быдторйӧ медводдзаӧн кутчысьысь войтырыс и отсалісны венны Ыджыд война. На кодьӧн колӧ лоны и миянлы, талунъя олысьяслы. Георгий Фёдорович Тимушев пыр кежлӧ коляс миян сьӧлӧманым.

Анна ЯКОВЛЕВА.

Внучкаыслӧн казьтылöм подув вылын материалсö дасьтiс Надежда Пунегова

Йöлöга, 2011, Май 6 лун.